Organ właściwy do rozpoznania sporu - zawsze rozpoznanie sporu sprowadza się wskazania organu właściwego do rozpatrzenia sprawy.
rodzaje sporów:
Ten spór nazywamy sporem wewnętrznym bądź wewnątrzadministracyjnym
Organ właściwy do rozstrzygnięcia sporu wskazany jest w art. 22,§ 1. Spór rozpoznaje wspólny dla organów pozostających w sporze, organ wyższego stopnia a w razie braku takiego organu albo organ wskazany w jednym z tych punktów (ośmiu), albo naczelny sąd administracyjny.
Jeżeli w sporze jest organ gminy z organem powiatu, a oba organy wchodzą do zakresu właściwości tego samego samorządowego kolegium odwoławczego, które jest dla nich organem wyższego stopnia, spór rozpoznaje owo kolegium, wskazując organ właściwy do załatwienia sprawy.
Jeżeli oba z organów znajdujących się w sporze należą do właściwości różnych kolegiów, to z przyczyn całkowicie pozamerytorycznych, organ działa w oparciu o ramy 49-u województw - samorządowe kolegium odwoławcze.
Nad kolegium nie ma już organu wyższego stopnia. Więc spór jest między organem nad którym nie ma nic wyżej - to spór rozwiązuje NSA, chyba że sprawa należy do zakresu działań administracji rządowej, wtedy spór rozstrzyga minister właściwy do spraw administracji. Jeżeli w sporze jest dwóch wojewodów, to spór rozstrzyga minister właściwy do spraw administracji, będący w tym wypadku organem wyższego stopnia.
Jeżeli jednym z organów pozostających w sporze jest minister, wtedy spór rozstrzyga premier.
Drugi rodzaj sporów o właściwość:
Spory kompetencyjne - spory pomiędzy organami jednostek samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej. Rozstrzygnięcie sporu należy do NSA. W myśl art.. 22 § 3, z wnioskiem o rozpoznanie takiego sporu może wystąpić wyłącznie strona, organ administracji pozostający w sporze, minister właściwy do spraw administracji, prokurator generalny, bądź RPO.
Trzeci rodzaj sporu:
Droga administracyjna i droga sądowa wcale nie są od siebie tak odległe jakby się mogło wydawać. Pogląd jest uproszczony, bo są takie rodzaje spraw w których obowiązują procedury hybrydowe: w pierwszej instancji orzekają organy adm. W formie decyzji, ale strona kwestionująca decyzję, nie może zgłosić tego do organu wyższego stopnia a wyłącznie powództwo do sądu powszechnego (prawo wodne, ustawa o gospodarce nieruchomościami)
Prywatyzacja zadań publicznych - w latach 90` zwłaszcza miało miejsce odejście na szerszą skalę od administracyjno-prawnych metod regulacji na rzecz metod regulacji cywilno-prawnej. Praktycznie od roku 45 do połowy lat 90`, lokale w budynkach, należących do Skarbu Państwa bądź stanowiących własność lokalną, a także w budynkach zarządzanych przez te organy były przydzielane w trybie decyzji administracyjnej. Wydanie takiej decyzji rodziło skutki w sferze prawa cywilnego, bowiem na mocy decyzji nastąpiło zawiązanie cywilno-prawnego stosunku najmu, pomiędzy właścicielem, czyli Skarbem Państwa, jednostką s.t. bądź jednostką fizyczną, będącą właścicielem domu a najemcą. W roku 94, na mocy ustawy o najmie lokali mieszkalnych oraz dodatkach mieszkaniowych, zrezygnowano z administracyjno-prawnego trybu przydziału lokali mieszkalnych. Zastąpiono go trybem cywilnym. Gmina bądź podmiot reprezentujący S.P. zawiera z przyszłym najemcą cywilno-prawną umowę najmu.
A co z lokalami przydzielonymi na mocy decyzji? Wydane wcześnie decyzje administracyjne zachowują swoja moc prawną. Do końca roku 2003 istniał bardzo precyzyjny i logiczny tryb rozpoznawania tych sporów. Spory bowiem rozstrzygało kolegium kompetencyjne przy sądzie najwyższym. Taki organ powoływany ad hoc do rozpoznania konkretnej sprawy a w skład kolegium wchodzili sędziowie sądu najwyższego, przedstawiciel ministra sprawiedliwości, przedstawiciel ministra właściwego ze względu na przedmiot sporu. Kolegium rozpoznawało spór i wskazywało albo organ adm. Albo sąd powszechny jako właściwy do rozpoznania tej konkretnej sprawy.
1.01.2004 weszła w życie reforma sądownictwa administracyjnego, której istotą było wprowadzenie dwuinstancyjnego modelu sądownictwa administracyjnego, a konsekwencją - pozbawienie Sądy Najwyższego jakiegokolwiek nadzoru judykacyjnego nad sądownictwem administracyjnym.
Od tej daty mamy do czynienia z dwoma pionami sądownictwa:
W toku prac nad sądownictwem administracyjnym nie udało się wspólnego trybu rozpoznawania sporów kompetencyjnych pomiędzy sądami powszechnymi a organami administracji. Wymyślono że sędziowie SN i NSA będą razem rozpoznawali spory, ale pojawiło się pytanie w czyjej siedzibie rozpatrywać te sprawy. Aby przeciąć ten spór, do ustawy o SN, wprowadzono przepis, że sędziowie SN mogą orzekać wyłącznie w sądzie najwyższym., tylko w ramach sądu najwyższego. Uchylono dział 5 KPA dotyczący rozpoznawania sporów kompetencyjnych pomiędzy organami administracji a sądami powszechnymi. Teraz obowiązuje zasada paremium - kto pierwszy ten lepszy. Ten organ SN bądź organ Administracji , który pierwszy uzna się za niewłaściwy do rozpoznania podania, wiąże tym swoim rozstrzygnięciem drugi z podmiotów pozostających w sporze.
Art. 65 § 3 i 4 KPA
§ 3. Jeżeli podanie wniesiono do organu niewłaściwego, a organu właściwego nie można ustalić na podstawie danych podania, albo gdy z podania wynika, że właściwym w sprawie jest sąd powszechny, organ, do którego podanie wniesiono, zwraca je wnoszącemu. Zwrot podania następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.
§ 4. Organ nie może jednak zwrócić podania z tej przyczyny, że właściwym w sprawie jest sąd powszechny, jeżeli w tej sprawie sąd uznał się już za niewłaściwy.